Khả năng sinh sản nam giới chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như chất lượng tinh trùng, nội tiết tố, các bệnh lý nam khoa, thói quen sinh hoạt và cả yếu tố môi trường. Những rối loạn ở bất kỳ khâu nào trong quá trình sinh tinh, vận chuyển tinh trùng hay xuất tinh đều có thể làm giảm khả năng có con tự nhiên. Việc nhận biết và hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp nam giới chủ động hơn trong việc duy trì sức khỏe sinh sản, tăng cơ hội làm cha, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ vô sinh nam ngày càng gia tăng. Cùng tìm hiểu chi tiết ở bài viết sau đây
Khả năng sinh sản nam là gì?
Khả năng sinh sản nam là thuật ngữ dùng để chỉ năng lực của nam giới trong việc có con một cách tự nhiên. Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: chất lượng và số lượng tinh trùng, khả năng sản xuất hormone sinh dục nam (testosterone), hoạt động của tinh hoàn, tuyến tiền liệt và đường dẫn tinh. Một người đàn ông có khả năng sinh sản tốt khi có tinh trùng khỏe mạnh, đủ số lượng, di chuyển linh hoạt và có thể thụ tinh với trứng của phụ nữ trong điều kiện tự nhiên.
Khả năng sinh sản nam gồm những gì?
Đóng vai trò quan trọng trong quá trình thụ thai và tạo ra em bé, khả năng sinh sản nam giới cần đáp ứng được những điều kiện sau đây:
- Sản xuất tinh trùng khỏe mạnh: Cần có ít nhất một trong hai tinh hoàn hoạt động bình thường để sản xuất testosterone và các hormone khác, giúp kích hoạt và duy trì quá trình sản xuất tinh trùng. Sau khi tinh trùng được tạo ra, các ống dẫn tinh sẽ vận chuyển tinh trùng kèm theo tinh dịch và xuất tinh ra ngoài từ dương vật.
- Đủ lượng tinh trùng bên trong tinh dịch: Nếu lượng tinh trùng trong tinh dịch quá thấp (dưới 16 triệu tinh trùng trên mỗi ml tinh dịch hoặc dưới 39 triệu mỗi lần xuất tinh), lúc này khả năng thụ tinh tự nhiên sẽ giảm đi đáng kể.
- Đảm bảo chức năng và khả năng di chuyển của tinh trùng: Tinh trùng cần đảm bảo được chức năng và khả năng di chuyển. Nếu tinh trùng di chuyển kém hoặc khả năng vận động bị hạn chế, khả năng tiếp cận và xâm nhập vào trứng sẽ gặp nhiều khó khăn, dẫn đến giảm cơ hội thụ tinh.
Những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nam
Chức năng sinh sản nam giới có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố như sau:
1. Yếu tố di truyền
Những bất thường về nhiễm sắc thể là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng có con ở nam giới. Một số rối loạn di truyền như hội chứng Klinefelter có thể gây ra các vấn đề về phát triển tinh hoàn và sản xuất tinh trùng, dẫn đến tinh trùng có chất lượng kém, không thể thụ tinh với trứng.
2. Bệnh lý
Những bệnh lý như giãn tĩnh mạch thừng tinh, xuất tinh ngược dòng, viêm mào tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt, tắc nghẽn ống dẫn tinh và các bệnh lây truyền qua đường tình dục như chlamydia, lậu… có thể làm giảm khả năng sinh sản nam giới.
3. Gặp vấn đề trong giao hợp
Đây là tình trạng nam giới gặp khó khăn trong việc cương dương khi giao hợp, xuất tinh sớm, đau khi quan hệ hoặc các bất thường về mặt giải phẫu như lỗ tiểu đóng thấp hay có vấn đề về mặt tâm lý khi quan hệ tình dục.
4. Lối sống không lành mạnh
Một số thói quen không lành mạnh ở nam giới gây suy giảm khả năng sinh sản có thể kể đến như:
- Uống rượu bia quá độ: Thói quen này có thể làm giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng và gây rối loạn chức năng cương dương ở nam giới.
- Hút thuốc lá: Nicotine và các chất độc hại chứa trong thuốc lá đã được chứng minh có ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng, làm giảm khả năng di chuyển cũng như số lượng tinh trùng. Hút thuốc lá thụ động qua khói thuốc cũng có khả năng ảnh hưởng đến tiềm năng sinh sản nam giới.
- Sử dụng chất kích thích: Thói quen sử dụng cocaine hay cần sa sẽ làm giảm đáng kể số lượng và chất lượng tinh trùng.
- Lười vận động: Thiếu hoạt động thể chất có thể làm tăng nguy cơ béo phì, từ đó giảm mức testosterone và giảm khả năng sinh sản nam giới.
- Phơi nhiễm với hóa chất công nghiệp và tiếp xúc với kim loại nặng: Việc nam giới thường xuyên làm việc trong môi trường độc hại, nhiều hóa chất như bức xạ, thuốc trừ sâu, kim loại nặng… cũng gây ảnh hưởng xấu đến quá trình sản xuất tinh trùng, giảm khả năng sinh sản và thậm chí vô sinh, hiếm muộn.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn uống không đủ chất, ăn nhiều chất béo bão hòa từ thực phẩm chiên rán dầu mỡ, thức ăn nhanh và những loại đồ ăn cay nóng… cũng gây tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản của nam giới.
- Căng thẳng: Tình trạng căng thẳng, lo âu kéo dài có thể gây mất cân bằng hormone, ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh và chất lượng tinh trùng.
Triệu chứng vô sinh nam có nhận biết được không?
Trong hầu hết các trường hợp, vô sinh nam thường không có các triệu chứng đặc hiệu nên khó nhận biết. Nam giới chỉ phát hiện mình vô sinh khi gặp khó khăn trong việc thụ thai từ 6 tháng đến 1 năm dù quan hệ tình dục đều đặn và không dùng biện pháp tránh thai.
Tuy nhiên, Bác sĩ Trương Nguyễn Minh Tuấn cho biết, một số vấn đề tiềm ẩn như rối loạn di truyền, mất cân bằng nội tiết tố, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh… có thể gây ra các triệu chứng cảnh báo khả năng sinh sản nam giới đang gặp vấn đề. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:
- Khó xuất tinh hoặc xuất tinh ít.
- Giảm ham muốn tình dục.
- Khó duy trì sự cương cứng (rối loạn cương dương).
- Đau, sưng hoặc có khối u ở tinh hoàn.
- Nhiễm trùng vùng bìu, nhiễm trùng đường tiểu.
- Vú to hơn bình thường, gây mất thẩm mỹ và giảm sự tự tin.
- Số lượng và chất lượng tinh trùng kém hơn bình thường, có thể phát hiện qua kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ.
Khi nhận thấy một trong những dấu hiệu kể trên, nam giới cần thăm khám sớm để được kiểm tra và xác định nguyên nhân chính xác, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.
Vì sao tỷ lệ vô sinh ở nam giới ngày càng tăng?
Theo Thầy thuốc ưu tú, BSCKII Lê Văn Thụ, Việt Nam đang có khoảng hơn 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh, trong đó có đến 40 – 50% nguyên nhân vô sinh bắt nguồn từ nam giới.
Theo thống kê, có 5 nguyên nhân chính góp phần gia tăng tỷ lệ vô sinh nam trong thời gian gần đây. Thứ nhất là nguyên nhân di truyền, những đột biến hoặc rối loạn nhiễm sắc thể có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của thế hệ sau. Thứ hai, lối sống không lành mạnh của nam giới bao gồm tiêu thụ quá nhiều rượu bia, hút thuốc, ăn uống thiếu cân đối, ít vận động… đều làm suy giảm chức năng sinh lý và khả năng sinh sản nam.
Thứ ba, các bất thường ở cơ quan sinh dục như tắc nghẽn ống dẫn tinh, tắc mào tinh hoàn… cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng vô sinh. Thứ tư là những tác động từ môi trường sống bao gồm ô nhiễm, căng thẳng kéo dài. Cuối cùng là các bệnh lý như viêm tinh hoàn, ung thư tinh hoàn hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh là nguyên nhân trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nam giới.
Sự gia tăng tỷ lệ vô sinh ở nam giới là một vấn đề đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình và tạo ra thách thức lớn cho xã hội. Khám và điều trị càng sớm giúp bệnh nhân tận dụng được “thời gian vàng”, tăng cơ hội điều trị thành công và giảm bớt trở ngại cũng như chi phí do quá trình điều trị kéo dài.
Khi nào nam giới nên khám sức khỏe sinh sản?
Nhiều nam giới cho rằng chỉ cần đi khám khi có vấn đề hoặc gặp khó khăn trong việc thụ thai. Tuy nhiên, có nhiều tình huống khác mà nam giới nên chủ động thăm khám để đảm bảo sức khỏe sinh sản được duy trì ở trạng thái tốt nhất, chẳng hạn như:
- Có vấn đề về cương dương hoặc xuất tinh, giảm ham muốn hoặc các vấn đề khác về chức năng tình dục.
- Đau, khó chịu hoặc sưng ở vùng tinh hoàn.
- Có tiền sử bệnh lý về tinh hoàn, tuyến tiền liệt…
- Có tiền sử phẫu thuật bẹn, tinh hoàn, dương vật hoặc bìu.
- Khi nam giới trên 35 tuổi.
Bên cạnh đó, các chuyên gia luôn khuyến khích các cặp đôi nên thăm khám tiền hôn nhân, qua đó có thể sàng lọc những rủi ro có thể xảy ra, góp phần mang đến cuộc sống hôn nhân an toàn và suôn sẻ.
