Ngôi mông có tỷ lệ thường gặp nhất trong các loại ngôi thai bất thường. Kỹ thuật đỡ đẻ ngôi mông cũng có nhiều đặc điểm khác biệt và phức tạp hơn so với ngôi chỏm. Do đó, cần nắm vững những điều cần biết về đỡ đẻ ngôi mông dưới đây để có một cuộc chuyển dạ sinh an toàn cho cả mẹ và con.
1. Thai nhi ngôi mông là gì?
Thai nhi có ngôi mông hay ngôi thai ngược là một ngôi dọc với đầu ở trên, mông hay chân ở dưới. Có hai loại ngôi mông là: (1) ngôi mông đủ với mông và hai chi dưới gập lại, thai nhi có dạng ngồi xếp bằng trong buồng tử cung, và (2) ngôi mông thiếu khi chỉ có hoặc mông hoặc chân hoặc đầu gối khi vào trình diện ngôi.
Ngôi mông chỉ chiếm 3 đến 4% trong tổng số các cuộc sinh, ít gặp hơn nhiều so với ngôi chỏm nhưng lại là ngôi thai bất thường thường gặp hơn cả so với ngôi mặt, ngôi trán. Trong đó, ngôi mông thiếu thường gặp nhiều hơn so với ngôi mông đủ. Ngôi mông thiếu kiểu mông hay gặp nhất với những thai trên 2500g. Với những thai nhỏ hơn, ngôi mông thiếu kiểu mông hay thiếu kiểu chân thường gặp với xuất độ tương tự nhau. Ngôi mông thiếu hay gặp ở người sinh con so; ngược lại, ngôi mông đủ hay gặp ở người sinh con rạ.
Điểm mốc được chọn để xác định thế và kiểu thế trong ngôi mông là đỉnh xương cùng. Đường kính lọt là đường kính lưỡng ụ đùi với chiều dài là 9,5cm. Theo đó, ngôi mông có bốn kiểu lọt là cùng chậu trái trước, trái sau, phải trước, phải sau và hai kiểu sổ là cùng chậu trái ngang và phải ngang.
2. Nguyên nhân của thai nhi ngôi mông
Trước tuần lễ thứ 28 của thai kỳ, thai nhi còn nhỏ, kích thước phần đầu to hơn so với phần thân. Trong lúc đó, tử cung có dạng hình quả lê, với kích thước buồng tử cung khá to ở vùng đáy và nhỏ hơn ở đoạn dưới. Vì vậy, trong khoảng thời gian này, đầu thai nhi có xu hướng nằm ở đáy tử cung, hình thành nên ngôi mông.
Khi tuổi thai càng lớn, thai nhi ngày càng to ra, nước ối ít dần đi. Lúc bấy giờ, phần thân thai nhi lại có kích thước to hơn phần đầu và sẽ chiếm vùng đáy tử chung (là phần rộng hơn), thai nhi sẽ có khả năng tự bình chỉnh sang ngôi thuận.
Do đó, nguyên nhân xảy ra ngôi mông có thể là do chuyển dạ sinh non khi thai nhi chưa kịp bình chỉnh thành ngôi thuận hoặc có các yếu tố gây cản trở quá trình bình chỉnh của thai nhi:
- Về phía mẹ, nguyên nhân có thể là do tử cung của mẹ kém phát triển, có vách ngăn, tử cung đôi, tử cung hai sừng. Ngoài ra, còn kể đến là khi mẹ có các khối u trong tiểu khung như u xơ tử cung, u tiền đạo… Cần lưu ý là khung chậu hẹp không phải là nguyên nhân của ngôi mông.
- Về phía thai, đa thai, thai nhi có dị tật, đặc biệt là não úng thủy, thường đưa đến ngôi mông nhất.
- Về phía phần phụ là thiểu ối, nhau tiền đạo…
3. Chẩn đoán thai nhi ngôi mông như thế nào?
Sản phụ có khả năng tự nhận biết ngôi mông khi thấy thai nhi thường có khuynh hướng đạp ở vùng hạ vị và cảm giác tức một bên hạ sườn do đầu thai chèn ép vào. Nhìn bụng vẫn thấy tử cung có dạng hình trứng, trục dọc nhưng nghe tim thai rõ nhất lại ngang rốn hay trên rốn.
Sờ cực trên của thai ở đáy tử cung là đầu thai nhi, có dạng một khối tròn, rắn, có dấu hiệu lúc lắc rõ. Cực dưới ở đoạn dưới của tử cung là mông thai nhi, có dạng một khối mềm, không tròn đều.
Vào quá trình chuyển dạ, khám âm đạo khi cổ tử cung đã mở sẽ không thấy diện tròn cứng như ngôi chỏm mà sẽ thấy đỉnh xương cùng, diện mông hoặc chân. Nếu ối đã vỡ, sẽ sờ thấy được rõ hơn với đỉnh xương cùng, mông với hậu môn và cơ quan sinh dục của thai nhi ở giữa. Nếu vô tình cho ngón tay vào hậu môn sẽ có cảm giác siết chặt.
Tuy nhiên, siêu âm luôn là phương tiện được sử dụng thường quy để xác định ngôi mông, đơn thai hay song thai cũng như kích thước thai nhằm lựa chọn phương pháp đỡ sinh phù hợp.
