Quai bị là một bệnh lý truyền nhiễm cấp tính do virus paramyxo gây ra, có thể làm tổn thương đến các cơ quan sinh sản và dẫn đến vô sinh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, hiệu quả. Vậy vô sinh do quai bị có chữa được không? Nên điều trị như thế nào để lấy lại cơ hội làm cha, làm mẹ cho người bệnh? Cùng theo dõi bài viết bên dưới nhé!
Vì sao quai bị dẫn đến vô sinh?
Bệnh quai bị do virus quai bị (Mumps virus), thuộc giống Rubulavirus, họ Paramyxoviridae gây ra. Đây là một bệnh lý truyền nhiễm cấp tính, lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp. Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là sau tuổi dậy thì, virus có thể lan rộng đến các tuyến sinh dục như tinh hoàn hoặc buồng trứng, gây nên hiện tượng viêm tinh hoàn hoặc viêm buồng trứng. Cụ thể:
- Ở nam giới, biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất của quai bị là viêm tinh hoàn. Virus có thể di chuyển qua máu và tấn công vào tinh hoàn làm tinh hoàn sưng to, đau nhức dữ dội kèm sốt cao, làm tổn thương mô sinh tinh dẫn đến giảm sản xuất tinh trùng hoặc thậm chí mất hoàn toàn khả năng sinh tinh. Trong các trường hợp nặng, tinh hoàn có thể bị teo vĩnh viễn.
- Ở nữ giới, quai bị có thể gây viêm buồng trứng, được biểu hiện bằng các triệu chứng như đau bụng dưới, sốt nhẹ,… Những tổn thương buồng trứng này có thể dẫn đến rối loạn chức năng buồng trứng, suy giảm dự trữ noãn, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và khả năng thụ thai tự nhiên của phụ nữ.
Các nghiên cứu cho thấy, khoảng 20 – 35% nam giới bị viêm tinh hoàn và khoảng 7% nữ giới viêm buồng trứng do quai bị có nguy cơ gây vô sinh hay suy giảm chức năng sinh sản. Tỷ lệ vô sinh vĩnh viễn do biến chứng này không quá cao nhưng hậu quả để lại là rất nghiêm trọng nếu không được can thiệp và điều trị kịp thời. Như vậy, sự tấn công âm thầm của virus gây bệnh quai bị vào cơ quan sinh sản chính có thể khiến bệnh nhân đối mặt với nguy cơ vô sinh sau này.
Vô sinh do quai bị có chữa được không?
Vô sinh do quai bị có thể điều trị được, tuy nhiên hiệu quả điều trị phụ thuộc vào mức độ tổn thương mô sinh sản và thời điểm can thiệp. Nếu tinh hoàn hoặc buồng trứng bị tổn thương nhẹ, chức năng sinh sản có thể phục hồi được một phần hoặc hoàn toàn sau khi được điều trị viêm nhiễm kịp thời bằng các loại thuốc. Trong những trường hợp nặng hơn, các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện đại như vi phẫu tìm tinh trùng (micro-TESE), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) hoặc thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể giúp người bệnh có cơ hội làm cha mẹ.
Điều quan trọng nhất là bệnh nhân cần được thăm khám, chẩn đoán và tư vấn bởi các chuyên gia sinh sản ngay từ khi phát hiện các biến chứng của quai bị để có chiến lược điều trị tối ưu và cá nhân hóa cho từng người.
Cách điều trị vô sinh do quai bị phổ biến hiện nay
Tùy thuộc vào mức độ tổn thương của cơ quan sinh sản và tình trạng sức khỏe của từng người, bác sĩ sẽ đưa ra các pháp đồ điều trị hợp lý. Một số phương pháp điều trị vô sinh do quai bị phổ biến hiện nay là:
1. Điều trị tình trạng viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng bằng thuốc
Khi được chẩn đoán viêm tinh hoàn hoặc viêm buồng trứng do quai bị, điều trị nội khoa bằng thuốc là phương pháp đầu tiên được ưu tiên sử dụng để làm giảm các triệu chứng và cải thiện tình trạng viêm nhiễm. Các loại thuốc thường được dùng bao gồm:
- Thuốc kháng viêm giúp giảm sưng, đau, hạn chế tổn thương mô.
- Thuốc giảm đau cải thiện triệu chứng đau nhức, khó chịu.
- Thuốc hỗ trợ miễn dịch giúp tăng cường khả năng hồi phục của mô sinh dục.
Việc dùng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt theo đúng phác đồ và chỉ định của bác sĩ. Điều trị đúng và kịp thời không chỉ làm giảm mức độ tổn thương mà còn góp phần bảo tồn chức năng sinh sản tự nhiên cho người bệnh.
2. Micro-TESE tìm tinh trùng
Trong trường hợp tinh hoàn bị tổn thương nặng, teo tinh hoàn, không tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch (azoospermia), kỹ thuật micro-TESE (Microdissection Testicular Sperm Extraction) sẽ được bác sĩ chỉ định thực hiện.
Micro-TESE là kỹ thuật vi phẫu hiện đại, sử dụng kính hiển vi công suất lớn để tìm và lấy tinh trùng trực tiếp từ mô tinh hoàn. Các tinh trùng thu được sẽ được sử dụng cho các phương pháp hỗ trợ sinh sản như ICSI, IVF.
Tỷ lệ thành công của micro-TESE trong trường hợp vô sinh nam do quai bị chiếm khoảng 70%, cao hơn so với các kỹ thuật lấy tinh trùng khác. Đồng thời kỹ thuật này cũng giúp giảm thiểu tối đa những tổn thương ở mô tinh hoàn còn lại.
3. Trữ tinh trùng hoặc trữ trứng
Đối với những người chưa lập gia đình, sau khi được chẩn đoán tổn thương do quai bị nhưng vẫn còn khả năng sinh sản, bác sĩ thường khuyến nghị người bệnh nên trữ tinh trùng (đối với nam) hoặc trữ trứng (đối với nữ).
Phương pháp này đảm bảo bảo tồn khả năng sinh sản trong tương lai, khi người bệnh mong muốn sinh con. Trữ lạnh là kỹ thuật an toàn, hiệu quả, giúp kéo dài thời gian bảo quản tinh trùng và trứng lên đến hàng chục năm mà không làm giảm chất lượng.
Những lưu ý trong quá trình chữa vô sinh do quai bị
Để đạt được kết quả điều trị như mong muốn, đòi hỏi sự kiên trì, phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh và bác sĩ chuyên khoa. Một số lưu ý quan trọng mà người bệnh cần lưu tâm trong quá trình điều trị vô sinh do quai bị như:
- Thăm khám sớm: Ngay khi có dấu hiệu bất thường sau quai bị (đau tinh hoàn, tinh hoàn sưng to, đau bụng dưới,…), bệnh nhân cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán và can thiệp kịp thời.
- Không tự ý điều trị: Việc tự ý dùng thuốc hoặc điều trị bằng phương pháp dân gian có thể làm tình trạng bệnh thêm nặng, tăng nguy cơ teo tinh hoàn hoặc suy buồng trứng, gây khó khăn cho quá trình can thiệp chuyên sâu sau này.
- Duy trì tâm lý ổn định: Điều trị vô sinh là một hành trình dài và khá khó khăn nên người bệnh không nên quá lo lắng, cần giữ tâm lý lạc quan, kiên trì và tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Sinh hoạt lành mạnh: Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ chất dinh dưỡng; phòng tránh các tác nhân có hại cho sức khỏe tinh hoàn và buồng trứng như rượu bia, thuốc lá, hóa chất độc hại; nghỉ ngơi hợp lý, chú trọng vào chất lượng giấc ngủ; tham gia các hoạt động nhẹ nhàng như chạy bộ, bơi lội, thể dục thể thao;… để hỗ trợ cơ thể phục hồi tốt hơn.
- Tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ: Bệnh nhân cần uống thuốc đúng liều, đúng thời gian, tuân thủ hướng dẫn theo dõi định kỳ để đánh giá chính xác tình trạng tiến triển của bệnh. Từ đó có thể thay đổi hoặc đưa ra các phác đồ điều trị đạt hiệu quả hơn cho từng người bệnh.
Biện pháp phòng ngừa nguy cơ vô sinh do quai bị
Phòng bệnh vẫn luôn là chiến lược quan trọng nhất để bảo vệ tốt sức khỏe sinh sản khỏi nguy cơ bị quai bị. Một số biện pháp phòng ngừa mang lại hiệu quả như:
- Tiêm phòng vaccine: Tiêm phòng vaccine đầy đủ, đúng lịch là phương pháp hiệu quả, tiết kiệm và an toàn nhất để phòng ngừa bệnh quai bị. Theo khuyến cáo từ các chuyên gia, tất cả các đối tượng từ trẻ em, thanh thiếu niên đến người trưởng thành chưa có miễn dịch cần được tiêm chủng để phòng bệnh. Hiện nay, có các loại vaccine phòng ngừa bệnh Sởi – Quai bị – Rubella như Vaccine 3 trong 1 MMR II (Mỹ), MMR (Ấn Độ) và Priorix (Bỉ) đang được lưu hành rộng rãi.
- Chẩn đoán và điều trị quai bị sớm: Ngay khi có các dấu hiệu bất thường liên quan đến quai bị như đau tuyến mang tai, sốt, mệt mỏi, buồn nôn, nôn,… cần đi khám để xác định và điều trị kịp thời, tránh để bệnh diễn tiến nặng gây ra các biến chứng nghiêm trọng lên cơ quan sinh sản.
- Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Quai bị là bệnh lý lây truyền qua đường hô hấp, do đó cần hạn chế tiếp xúc với những người mắc bệnh, tránh tụ tập nơi đông người khi có dịch và nên đeo khẩu trang xuyên suốt để phòng ngừa.
- Nâng cao sức đề kháng: Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, rèn luyện thể lực đều đặn sẽ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh một cách hiệu quả.
- Kiểm tra sức khỏe sinh sản định kỳ: Đối với những trường hợp từng mắc quai bị có biến chứng, việc đánh giá sớm chức năng sinh sản giúp kiểm soát tốt sức khỏe sinh sản.
Việc chủ động phòng ngừa quai bị từ sớm chính là cách hiệu quả nhất để bảo vệ khả năng sinh sản cho tương lai.
